Projenin Yöntemi ve Çıktıları
Projenin Yöntemi
Projede İzmir’in Karşıyaka ilçesindeki Aksoy ve Donanmacı Mahalleleri’nden seçilen çok katlı konutlar özelinde çalışılmıştır [Paya Apartmanı (1950), Erdoğan Apartmanı (1952), Gökçeoğlu Apartmanı (1966), Gediz Apartmanı (1967), İpek Apartmanı (1971), Çağlayan Apartmanı (1972), Pıtrak Apartmanı (1974), Dolunay Apartmanı (1979), Konak Apartmanı (1979)].
Proje kapsamında izlenen yöntem üç ana bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler;
a. Araştırma
b. Belgeleme
c. Analiz
Araştırma: Mevcut yapıları ve çevresini analiz etmek amacıyla Karşıyaka’da alan gezileri yapılmıştır. Aynı zamanda seçilen dönem ve bölge içine giren araştırma kapsamındaki yapıların belediye ve tapu arşivlerinin taranması ile kapsamlı literatür (makale, kitap, tez, gazete, dergi, sergi, vb.) araştırması da bu aşamada yer almaktadır. Araştırma sırasında veri toplamanın yanı sıra konut sahipleri ve yapılarla bağlantılı diğer kişiler ile sözlü tarih çalışması yapılmıştır.
Belgeleme: Bu bölüm dönemsel belgelemeler, fiziki belgelemeler ve sözlü tarih belgelemelerinden oluşmaktadır.
Dönemsel belgelemeler, tespit edilen yapılara ait birçok dokümanı kapsamaktadır. Bunlar arasında yapının mimarı, yapım yılı, mimari detayları, yaptıran kişi veya kurum, arşivden elde edilen ve güncel fotoğraflar bulunmaktadır. Bu veriler, belediye ve tapu arşivlerinden, döneme ait gazete ve dergilerden, yapılarla bağlantılı kişilerden elde edilerek bir araya getirilmiştir.
Fiziki belgelemeler, yapıların cephelerinin, ortak alanlarının ve daire iç mekân çözümlemelerinin incelenerek belgelenmesi ve veri tabanına eklenmesi aşamasıdır. Yapıların bina dışı ve içi fotoğraf çekimi ile görsel veri depolaması yapılmıştır. İncelenen yapıların 3 boyutlu modellemeleri de yapılarak sanal gerçeklik teknolojisi kullanılmıştır. Yapıların özgün kısımlarına göre cephe, ortak alanlar ve daire iç mekânlarından seçilen alanlar modellemeye dâhil edimiştir. Ayrıca dönemi temsil ettiği tespit edilen iç mekân ögeleri üç boyutlu baskı teknolojisi kullanılarak canlandırılmıştır. 360 derece fotoğraf çekim tekniği ile apartmanlar ve dairelerin iç mekânları sanal olarak deneyimlenebilmektedir. Proje sonunda web sitesi, e-katalog, sosyal medya paylaşımları ve yayın çalışmalarıyla fiziki belgelerin kalıcılığı ve yaygınlaştırılması amaçlanmıştır.
Sözlü tarih belgelemeleri, konutların kullanıcıları, mimarları veya yapıların üretiminde rol alan kişilerle detaylı görüşme yapılarak, döneme ait yaşam biçimi, sosyal/kültürel öğeler ve bu öğelerin zaman içindeki değişimi, konut üretim biçimi ve bölgenin dönemine ait mimari yaklaşımları hakkında çözümlemeler yapıldıktan sonra, metinleştirilerek önemli bilgilerin veri tabanına eklenmesidir.
Analiz: Analizler cephe, ortak alanlar ve daire içleri olmak üzere üç ana başlıkta gruplandırılmıştır.
1. Cephe Analizi: Apartman İsim Tabelası, Güneş Kırıcılar, Açıklıklar (dış kapı, pencere), Balkon Şekilleri ve Korkulukları, Demir Aksamlar, Aydınlatma Elemanları, Dış Cephe Malzemeleri
2. Apartman Ortak Alanları ve Plan Şeması Analizi: Giriş Kapıları, Posta Kutuları, Merdiven Korkulukları/Basamakları, Asansörler, Ortak Alan Mobilya Elemanları, Bitirme Malzemeleri
3. Daire İç Mekân Analizi: Plan Organizasyonu, Islak Hacimler (banyo ve tuvaletler, vitrifiyeler, aksesuarlar, vb.), Hareketli Mobilyalar, Sabit Mobilyalar (mutfaklar, dolaplar, seperatörler, nişler ve diğer mobilyalar), Bitirme Malzemeleri, Aydınlatma Elemanları, Aksesuarlar
Projenin Çıktıları
Bilimsel/Akademik: Bu çalışma, ölçeği ve ele alınan gruplar açısından bir ilk olarak kapsamında taranan dergilerde yayınlanma ve bilimsel toplantılarda sunulma imkânı bularak sonraki araştırmalara ışık tutmaktadır. İzmir genelinde yapılan çalışmalardan farklı olarak iç mekân ve mobilya kullanımına da odaklanan proje, iç mekân konusunda yapılacak araştırmalara kaynak olmaktadır. Ayrıca yine yapılan çalışmalardan farklı olarak, sanal gerçeklik ve 3 boyutlu yazıcı uygulamalarının kullanılmasıyla teknolojik anlamda da bu bağlamdaki projelere öncülük etmektedir.
Ekonomik/Ticari/Sosyal: Projenin amacı olan kent belleğinin hem mimari hem sosyal odaklarla belgelenip paylaşıma sunulması, kentin tüm paydaşlarıyla ve araştırmacılarla paylaşılması, kentin yaşayanlarının kentlilik ve sahiplilik duygusunu güçlendirecek, ileriki nesiller için geçmişe ait gündelik hayat pratiğinin anlaşılmasını kolaylaştıracaktır.
Araştırmacı Yetiştirilmesi ve Yeni Proje(ler) Oluşturma: İzmir konut dokusuyla ilgili yapılan bu çalışmanın tek bir veri tabanında toplanıp kullanıma sunulması, bundan sonraki çalışmalara öncülük etmektedir. Konuyla ilgili her türlü bilgiyi bir araya getirmek ve paylaşmak bundan sonraki araştırmalar için önemli bir kaynak oluşturmaktadır. Ayrıca projede kısmi zamanlı asistan olarak çalışan lisans öğrencileri daha sonraki akademik çalışmaları için deneyim kazanmışlardır. Bu projeyle birlikte lisansüstü düzeyde yeni araştırmacıların yetiştirilmeleri sağlanmış ve araştırmalarını gerçekleştirmelerinde olanaklar artırılmıştır. Kentin farklı semtlerinde ve daha sonra farklı şehirlerde uygulanabilecek bu yöntemle ulusal bir konut veri tabanı oluşturulmasına öncülük edilecektir.
Bu araştırma süreci ve sonucunda elde edilen veriler, Yaşar Üniversitesi İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü Lisans ve Yüksek Lisans ders programında yer alan derslerin içeriklerinin geliştirilmesine ve yenilenmesine katkı sağlayacaktır. Böylece proje verilerinin, eğitim materyali ve yeni bir metot oluşturma anlamında, hem Yaşar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi öğrencilerinin eğitimine hem de diğer üniversitelerin bu konuyla ilgili derslerinin içeriğinin zenginleşmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.