Erdoğan Apartmanı
Yapının Kimliği ve Tarihçesi
Bugünkü Adı: Erdoğan Apartmanı
Eski/özgün/farklı adları: Erdoğan Apartmanı
Yeri/adresi: 216 Ada, 37 Parsel, Donanmacı Mahallesi, Sancar Maruflu Sokak (1740 Sokak), No 14, Karşıyaka, İZMİR
Tipi/işlevi: Konut
Yasal durumu (tescil): Tescili yok
Diğer bilgiler: 216 Ada, 37 Parsel’de bulunan yapının konumu geçmiş yıllardaki adları Tahir Bey Sokağı ve 1740 Sokak (günümüzde Sancar Maruflu sokak) ve Muradiye Sokağı (günümüzde 1728 sokak) olan sokakların kesişiminde bulunmaktadır.
Özgün kullanım/program: Bina konut olarak tasarlanıp inşa edilmiştir.
Tamamlandığı tarih: 1952’de yapımına başlanan apartman 1956 yılında tamamlanmıştır.
Mimar(lar)/tasarımcı(lar): Yüksek Mimar Akif Kınay
İşveren: İsmail Erdoğan
Sahibi/bakımından sorumlular: İsmail Erdoğan
Yapıyla ilgili diğer kişiler: Kamil Erdoğan, Nejat Erdoğan, Necla Özakman
Bilinen değişiklikler: –
Bugünkü kullanımı: Erdoğan Apartmanı 2020 yılı Kasım ayı içerisinde yıkılmıştır. Yapı yıkılmadan önce konut olarak kullanılmaktaydı, ancak kentsel dönüşüm kapsamında yenileneceği için tüm daireler uzun süredir boş durumdaydı. Özgün tasarımı büyük oranda korunmuş, dairelerin iç mekânlarında da önemli bir değişiklik olmamıştır.
Bugünkü fiziksel durumu: Yapıda dış cephe, apartman giriş holü, merdivenler, merdiven korkulukları, balkonlar, daire giriş kapıları ve daire iç mekânları büyük ölçüde özgünlüğünü korumaktadır. Merdivenlerdeki mozaik zemin kaplaması, dökme demir korkuluklar, merdiven boşluğunda yer alan demir doğramalı dışarıya açılan ters vasistas pencere ve çöp bacası sistemi, yapının karakteristik unsurlarındandır. Ancak daire içlerinde özellikle zemin ve çatı katında yer alan dairelerde bakımsızlık ve uzun süre kullanılmamasından dolayı yıpranma ve bozulmalar bulunmaktadır.
Yapının ayrıntılı tanımı: Yapı Karşıyaka, Donanmacı Mahallesi’nde geçmiş yıllardaki adları Tahir Bey Sokağı ve 1740 Sokak (günümüzde Sancar Maruflu Sokak) ve Muradiye Sokağı (günümüzde 1728 Sokak) olan sokakların kesişiminde köşe parselde bulunmaktadır. Yapının bulunduğu mahalle 1940’lı yıllarda az katlı bahçeli evlerin ve yeşil alanların bulunduğu bir yerleşim iken 1950’lerde başlayıp 1965 yılı sonrasında yapımı hızla artarak devam eden apartmanların bulunduğu bir konut alanıdır. Günümüzde mevcut apartmanlar kentsel dönüşüm yasası ile birlikte yıkılıp yenilenme sürecine girmiştir. Bu yenilenmeyle birlikte Erdoğan Apartmanı da 2020 yılının son aylarında yıkılmıştır.
İzmir’in 1950 öncesinin önemli mimarları arasında yer alan ve Karşıyaka’da yaşamış ve çalışmış olan Yüksek Mimar Akif Kınay bir dönem İzmir Belediyesi’nde ve çeşitli resmi kuruluşlarda mimar olarak görev yapmıştır. Çok sayıda tasarımı ve mesleki uygulaması bulunan Akif Kınay, mimarlık mesleğinin Karşıyaka’da gelişmesinde önemli katkılar sağlamıştır.
Mimar Akif Kınay (1916-1975)
İzmir’in 1950’li yıllar ve sonrasının kıdemli mimarları arasında yer alan ve sürekli olarak Karşıyaka’da yaşamış ve çalışmış olan Y. Mimar Akif Kınay, 1916 yılında Alaşehir’de doğmuş, İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’nden 1937 yılında mezun olmuştur. Bir dönem İzmir Belediyesi’nde ve çeşitli resmi kuruluşlarda mimar olarak görev yapmıştır. Yüksek Mimar Akif Kınay 1957 yılından yaşamının sonuna kadar, kendi tasarımı olan Karşıyaka 1750 Sokak No:5 adresindeki iki katlı evinin (1953) zemin katındaki bürosunda, mesleki çalışmalarını etkin biçimde sürdürmüştür. İzmir’de ve Karşıyaka’da çok sayıda tasarımı ve mesleki uygulaması bulunan Kınay, Mimarlar Odası ve Belediye Meclisi yönetimlerinde aktif görevler almış, mimarlık mesleğinin, beldemizin gelişmesine yönelik katkıları ve renkli kişiliği ile iz bırakmıştır. 1950’li yıllarda ülkedeki ilk uygulamalardan biri olan İzmir Sanayi Sitesi projesini gerçekleştirmiştir (http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/541/9107.pdf).
Mimarın aynı yıllarda Yamanlar Dağı’nda inşa edilen Sanatoryum Projesi otel, gazino ve diğer taş yapıları ile yapıldığı dönemin öncül sağlık tesisleri arasındadır. Bu yapı kompleksi içinde bulunduğu doğal ortamla nitelikli bir bütün oluşturmakta, tarihî, toplumsal ve mimari açılardan nitelikli değerler taşımaktadır. Sanatoryum yapısı, 1950’li yılların ikinci yarısından başlayarak İzmir’de görülen uluslararası stilin karakteristik örneklerinden birisi olması sebebiyle ayrı bir önem taşımaktadır (Aydeniz, E., Mimarlık, 2015/11-12, 315, http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=400&RecID=3802).
Karşıyaka Yalısı’nda, kendisi tarafından tasarlanmış olan binalar olarak, No: 144 Beşikçioğlu, No: 432 Şehnaz, No: 434 Zihni Kalfa, No: 434/1 Gülşah ve No: 426 Bayer apartmanları bulunmaktadır (Gündüz, O., Ege Mimarlık, 2006/3, 58, s.30). Akif Kınay’ın diğer konut projeleri arasında Karşıyaka 1737 Sokak No: 57 dört katlı konut (1960), Aksoy Mahallesi 1731 Sokak No: 4 (yapım tarihi 1954 yılı olan iki katlı ev günümüzde etüt merkezi olarak kullanılmaktadır) ve Alsancak 1381 Sokak No: 19 dört katlı apartman (1961) sayılabilir.
Fotoğraf kaynağı: Gündüz, O. (2006). Cumhuriyet’ten 1980’li yıllara Karşıyaka’nın mimari kimliğine katkıda bulunan mimarlar, mühendisler ve inşaatçılar. Ege Mimarlık, 58 (3), 28-35.
Fotoğraflar, Belgeler ve Çizimler
Sözlü Tarih Belgelemeleri
Nejla Özakman, röportaj, 7 Mart 2020
“Binayı babam yaptırdı (İsmail Erdoğan)… karo mozaikçiydi babam… İzmir’in ilk mozaikçisi… İtalyan ile ortaklık yapmış… Fuardaki kaskatlı havuzu babam yaptı… ilk havaalanını, ilk hangarları, okullarda tamiratlar ve ekler yapmış… Hasan Ali Yücel ve eski belediye başkanı Behçet Uz zamanında. Abim İlyas da mozaikçiydi.”