Pıtrak Apartmanı
Yapının Kimliği ve Tarihçesi
Bugünkü Adı: Pıtrak Apartmanı
Eski/özgün/farklı adları: Pıtrak Apartmanı
Yeri/adresi: Donanmacı Mahallesi, Cemal Gürsel Caddesi, No:294/1, 35580 Karşıyaka, İZMİR
Tipi/işlevi: Konut
Yasal durumu (tescil): Tescili yok
Diğer bilgiler: Zemin+sekiz kat ve çatı katı olan ve A ve B bloklarından oluşan yapı, zemin katta iki dükkan; A blokta 8, B blokta 16 olmak üzere toplam 24 daireden oluşmaktadır. Zemin kattaki A blokta bulunan dükkan yaklaşık 250 m2, B blokta bulunan dükkan yaklaşık 50 m2, üst kat dairelerin her biri ise ortalama 120 m2’dir. Yapının arka bahçesinde önceden yüzme havuzu (Cup Havuz) olarak kullanılan, günümüzde de otopark olarak kullanılan 900 m2’lik alan yer alır. Tapu alanı 1543 m2’dir.
Özgün kullanım/program: Konut, dükkan ve otopark
Tamamlandığı tarih: 1974
Mimar(lar)/tasarımcı(lar): Cahit Akan
Yüklenici(ler): Atilla Selvi
İşveren: Cahit Akan
Sahibi/bakımından sorumlular: Cahit Akan, Şener Sancar
Bilinen değişiklikler: 1974’te yapımı tamamlanan apartmanın arka bahçesinde, 19/08/1975 tarihinde havuz (Cup Havuz) inşaatına başlanmıştır. Binanın yapımı tamamlandıktan sonra, 24/11/1980 tarihinde B blok 8. kat 15 numaralı Cahit Akan’a ait dairenin tam kata dönüştürülmesi yapılmıştır. 27/04/2004 tarihinde ise yüzme havuzu yıkılarak bu alan doldurulmuş ve otopark olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Bugünkü kullanımı: Konut, işyeri ve otopark
Bugünkü fiziksel durumu: Yapı kullanılabilir durumdadır ve özgün tasarımı mimari içeriğiyle büyük oranda korunmuşken, dairelerin iç mekânlarında değişiklikler yapılmıştır.
Yapının ayrıntılı tanımı: Yapı, Donanmacı Mahallesi’nde, Karşıyaka’nın eski adı Yalı Caddesi olan, Cemal Gürsel Caddesi üzerinde bulunmaktadır. Pıtrak Apartmanı, 1974 yılında Cahit Akan tarafından tasarlanmıştır. Apartman, betonarme karkas sistem olarak inşa edilmiştir. Günümüzde artık bulunmayan yüzme havuzunun (Cup Havuz) yapımında betonarme karkas sistem ve çelik kullanılmıştır. İki ayrı girişi olan yapıda toplamda 24 daire, iki dükkan ve arka bahçesinde bir otopark bulunmaktadır.
Pıtrak Apartmanı, Karşıyaka’nın en büyük ve prestijli ilk apartmanı olan Yalı Caddesi’ndeki Berin Apartmanı’nın yerine konumlanmıştır. Üç buçuk katlı Berin Apartmanı yerine sekiz katlı apartman yapılmıştır. Berin Apartmanı döneminden kalan geniş arka bahçesine üstü saydam örtülü, ısıtmalı, modern “Cup Havuz” adında kapalı yüzme havuzu yapılmıştır. Günümüzde ise havuz iptal edilip otoparka çevrilmiştir.
Apartmanın zemin katındaki iş yerinde farklı dönemlerde çeşitli işletmeler yer almıştır. Bu mekân yıllar içerisinde seramik sergi salonu, kafe, banka gibi farklı kullanımları bünyesinde barındırmış, ayrıca bir dönem kentin tanınmış yerlerinden biri olan Palet Restoran’a da ev sahipliği yapmıştır. Günümüzde ise bu alanda “Cup Cafe” hizmet vermektedir.
B blok 8. kat 15 numaralı daire, apartmanın tasarım ve yapımını üstlenen Yüksek Mimar Cahit Akan’a aittir. Bu dairede mimarın tasarladığı iç mekân detayları, mobilya ve aydınlatmalar orijinal olarak korunmuştur. Hem bu dairenin iç mekân özellikleri hem de yapının genel mimari karakteri bu apartmana kent kimliği ve Türkiye modern iç mimarlık tarihi açısından önem kazandırmaktadır.
Mimar Cahit Akan (1926-2008)
1926 yılında Isparta’da doğan Cahit Akan, babasının subay olması nedeniyle birçok il gezmiş, ortaokul yıllarından itibaren İzmir’de yaşamaya başlamıştır. Liseyi 1942-46 yıllarında İzmir Namık Kemal Lisesi’nde okumuştur. 2 yıl kadar Melih Pekel’in bürosunda çalıştıktan sonra mimarlık okumaya karar veren Akan, 1953’te, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde mimarlık eğitimini tamamlamıştır.
Mezun olduktan sonra yaklaşık 6 yıl mimar Melih Pekel’in ofisinde çalışmış, 1959 yılında kendi mimarlık ofisini açmıştır (Kaftancı, G., Ege Mimarlık, 1998, 26, s.12-13). Cahit Akan mimarlık anlayışını şöyle anlatıyordu: “…tarzımız Osmanlı stili olmasa da, eskiye-geçmişe hayranlığımız doğrudur. Eğer projede gerekliyse bir halı motifinde, balkon korkuluğunda ya da halıda bu desenleri kullanabilirim.” (Rezzan Akan, röportaj, 20.03.2021)
Alsancak Kordon bölgesinde Cumhuriyet Bulvarı No: 191 Pıtırcık Apartmanı (1977) ve aynı parselin deniz cephesindeki uzantısında Atatürk Caddesi No: 216 Işın Apartmanı (1977) projeleri kendisine aittir. Konut projelerinin yanı sıra, 1966 yılında ressam/içmimar Nazım Özgörkey (Fırça Palet Mobilya Galerisi kurucusu) ile Bornova Coca Cola fabrikasının mimari proje tasarımını ve uygulamasını yapmıştır. 1950-1965 yılları arasında Karşıyaka bölgesinde yoğun olarak konut üretmiştir. Atilla İlhan Sokak, No: 2 Kalyoncu Apartmanı bu projelerden biridir. Kendisinin de oturduğu Pıtrak Apartmanında Nazım Özgörkey ile beraber, yenilikçi mimari ve iç mekân detaylarını uygulamış, dairelerde Fırça Palet mobilya firmasının ürünlerini kullanmıştır. Cahit Akan 1980’li yıllarda Pıtrak Apartmanı arka bahçesine CUP adını verdiği bir kapalı yüzme havuzu inşa etmiş, bu havuz ve kafeterya farklı bir işletme modeli olarak uzun yıllar hizmet vermiştir.
Fotoğraf kaynağı: Kaftancı, G. (1998). Cahit Akan ve Demir Pekel ile Melih Pekel üzerine Söyleşi, Ege Mimarlık, 1998/2, 26, 12-13.
Fotoğraflar, Belgeler ve Çizimler
Sözlü Tarih Belgelemeleri
Meral Özsoy, röportaj, Kasım 2017
“1978’de evlendiğimde bu daireye yerleştim. Yerleşmeden önce ilk halini değiştirerek mobilyalarımı Nazım Özgörkey’e yaptırdım. Bu mobilyaların orijinal halleri hala mevcut.”
“O dönem duvara yaptırdığımız ahşap panel, zeminde uygulanan halı kaplama ve ponza taşı detayları orijinal halinde duruyor. Şömine de orijinal halinde duruyor ancak bacası kapatıldı.”
“Mutfakta da bir değişiklik yapılmadı, dolaplar ve zemin malzemesi orijinal halinde duruyor.”
“Küçük tuvaletteki zemin ve duvar seramikleri, odalardaki ahşap parkeler orijinal halinde korunmaktadır.”
Rezzan Özek Akan (Cahit Akan’ın oğlu Kral Akan’ın eşi), röportaj, Kasım 2017
“1926 Isparta doğumlu olan Cahit Akan, ortaokul döneminden itibaren İzmir’de yaşamaya başladı. Akademide mimarlık eğitimi aldıktan sonra Melih Pekel’in ofisinde çalıştı, daha sonra kendi ofisini kurdu. 3 oğlu var. Daire 15’te şu an eşi Hasibe Siray Akan yaşamaktadır.”
“Daha önce Alsancak’ta oturan Cahit Akan ve ailesi, 1978 yılında Pıtrak Apartmanı’nın yapımı tamamlandıktan sonra yerleşiyor. Cahit Akan, binanın yapımı bittikten sonra, 8. katı ilk önce sadece kendisi için düşünmüş daha sonra bu kata kendi ve çocuklarına ait 3 daire tasarlamış.”
“Orijinal kalan detaylardan bazıları Cahit Akan’ın tasarladığı raflar… Orijinal formunda duran ancak dış kaplamasının değiştiği şöminedir… Salonda 1970 ve 1980’lere ait Cahit Akan ve ailesinin kişisel eşyaları da yer almaktadır.”
“Mutfağa geçildiğinde, mobilyalar orijinal halinde… Üst dolap altlarında gizli aydınlatmalar mevcut… Zeminde kullanılmış seramikler değiştirildi…”
“Koridorun odalara devam eden kısmında orijinal zemin malzemesi yeşil renkli keçedir. Burada orijinal biçiminde duran vestiyer yer alıyor. Koridorun devamında dolap içi aydınlatmaya sahip gömme dolap ve konsol yer alıyor. Koridor ve odalardaki kapı detaylarında, Cahit Akan’ın tasarladığı kapının üst kısmında yer alan cam açıklık sürgülüdür. Bu sayede denizden gelecek olan rüzgar kontrol edilebilir hale gelir. Bu kapılarda ayrıca çarpmayı önlemek için ‘stop’ detayı vardır.”
“Çalışma odasına geçildiğinde orijinal halinde sabit mobilyalar yer alıyor… Depolama için kullandığı dolaplar ve tasarlamış olduğu sehpa da orijinal haliyle…”
“Çalışma odasının yanında yer alan oturma odası orijinal olarak duvar kağıdı var. Mobilyalar Cahit Akan’ın o dönem tasarladığı şekilde.”