Çağlayan Apartmanı
Yapının Kimliği ve Tarihçesi
Bugünkü Adı: Çağlayan Apartmanı
Eski/özgün/farklı adları: Çağlayan Apartmanı
Yeri/adresi: Donanmacı Mahallesi, Cemal Gürsel Caddesi (eski adları Yalı Caddesi ve Fahrettin Paşa Caddesi), No:380, 35580 Karşıyaka, İZMİR
Tipi/işlevi: Konut
Yasal durumu (tescil): Tescili yok
Diğer bilgiler: Zemin+altı kat ve çatı katı olan yapı, tek yapı içerisinde sağ ve sol blok olarak ikiye ayrılmaktadır. Yapı, bünyesinde ticari mekân bulundurmazken, zemin katında iki daireye ek olarak bir adet kalorifer dairesi bir adet de kapıcı odasına sahiptir. Sol blokta 8, sağ blokta 16 olmak üzere toplamda 24 daire bulunmaktadır. Her katta tek dairenin yer aldığı sol blok daireleri yaklaşık 230 m2, her katta iki dairenin yer aldığı sağ blok daireleri ise 110 m2 ile 170 m2 arasında değişmektedir. Apartmanın yüksekliği 21.8 m, eni 24.1 m, derinliği ise 22 m’dir. Binanın zemini 580 m2 alana oturmaktadır.
Özgün kullanım/program: Konut
Tamamlandığı tarih: 1972
Mimar(lar)/tasarımcı(lar): Armağan Çağlayan (İnşaat Y.Mühendisi)
Yüklenici(ler): Armağan Çağlayan (İnşaat Y.Mühendisi)
Sahibi/bakımından sorumlular: Fatma Bihin Birsel
Bilinen değişiklikler: Yapı günümüzde halen özgün işlevini korumaktadır. Bina genelinde büyük çaplı tadilat ve restorasyon işlevlerinden kaçınılmış, daireler içinde kullanıcı istek ve ihtiyaçlarına göre küçük çaplı değişiklikler yapılmıştır.
Bugünkü kullanımı: Konut
Bugünkü fiziksel durumu: Yapı kullanılabilir durumdadır ve özgün tasarımı korunmaktadır.
Yapının ayrıntılı tanımı: 1972 yılında yapımı tamamlanan apartman, bitişik nizamda, betonarme iskelet sistem olarak yapılmıştır. İç ve dış duvarlarda dolgu malzemesi olarak delikli tuğla kullanılmıştır.
Karşıyaka’nın 1970’ler ve sonraki süreçlerindeki modern konut yaşamını yansıtan Çağlayan Apartmanı, taşıdığı mimari karakteri, konut iç mekânındaki modernist tasarım anlayışı ve konut içi çağdaş yaşam önerisiyle önemli bir değere sahiptir. Yapı, yalın plan kurgusu ve özgün tasarımının korunması sebebiyle konut kimliği ve Türkiye modern mimarlık tarihi açısından önemlidir. Çağlayan Apartmanı, özgün mekân organizasyonunu, iç mekân tasarımlarını ve dönemin ev kültürünü yansıtması nedeniyle İzmir’deki önemli sivil mimari örneklerinden biridir. Malzeme özgünlüğü, iç kullanım değerindeki sürekliliği ve tasarım özgünlüğü ile korunması gereken önemli bir mimari mirastır.
Ayrıca yapının bulunduğu arsada apartman inşa edilmeden önce yer alan İplikçizade Köşkü 1921 yılında Yunan Kralı Konstantin tarafından kiralanmış ve merkez olarak kullanılmıştır. 1922 yılında İzmir’in kurtuluşu sonrasında Mustafa Kemal Atatürk’ün kenti ziyaretinde burada konaklamış olması bu yerin kent belleğindeki önemini artırmaktadır.
9 Eylül 1999’da toplumsal belleği canlı tutmak amacıyla apartmanın önüne koyulan bir panoda İplikçizade Köşkü ve Mustafa Kemal ile ilgili canlı tutulması gereken anılar anlatılmaktadır. Kent belleğindeki yeri nedeni ile bu apartmanın önünde protestolar ve anmalar da yapılmıştır. Çağlayan Apartmanı, İzmir Gazetesi’nin İki Örnek Karşıyakalı ve Bir Kitap adlı yazısında ünlü Arkeolog Ekrem Akurgal’ın uzun yıllar ikametgah ettiği yer olarak geçiyor.
İnşaat Y.Mühendisi Armağan Çağlayan (1932-…)
Armağan Çağlayan’ın anne tarafı Karşıyaka’nın köklü ailelerinden biridir. Babası 1912’de Balkan Savaşı nedeniyle Makedonya’dan İzmir’e gelerek Karşıyaka’ya yerleşmiş olan bir ailenin bireyidir. Babası, Hüseyin Çağlayan, 1922-1956 yılları arasında Ankara İlkokulu’nda başöğretmenlik yapmıştır. Armağan Çağlayan mühendislik eğitimini, Robert Koleji (1955) ve ABD’de LeHigh Üniversitesinde (1956) tamamlamıştır. Yedek subaylık görevi sonrasında İzmir’de ve Karşıyaka’da mesleki çalışmalarına başlamış, 1960 yılından itibaren de, Çağlayan Apartmanı inşaatı ile birlikte ticari yaşama atılmıştır. Çağlayan, Karşıyaka’da “kat karşılığı inşaat” uygulamalarının daha ilk evresinde bu işe başlamış ve Karşıyaka’nın en iyi konumlarında yapmış olduğu nitelikli apartman projeleriyle, kendisini Karşıyaka’da bir marka olarak kabul ettirmiştir. 1980 yılına kadar sürdürdüğü proje ve inşaat işlerinde sağlamlığa ve kullanışlılığa önem vermiştir. Bu amaçla dairelerde geniş holler ve salonlar, büyük pencere ve sürgü kapılar ile bol miktarda dolap tasarlamıştır. İnşaat uygulamalarında, Karşıyaka’da ilk kez betoniyer ve vibratör kullanmış, betonda yıkanmış mıcır kullanmıştır. Beyaz renkli tarak sıvalı, yalın bir etkiye sahip cephelere sahip binalarının çoğunun son kat alın parapetlerinde kendisine özgü bir logo bulunmaktadır.
Karşıyaka’da, toplam olarak yaklaşık 600 bağımsız birime sahip çok sayıda binayı kat karşılığı yaparak satmış olan Armağan Çağlayan’ın Yalı Caddesinde tamamlamış olduğu apartmanlar arasında No: 58 Ada, No: 84 Serez, No: 130 Arma, No: 232 İzmiroğlu, No: 234 Karşıyaka, No: 276 Uslu, No: 300 Özlem, No: 312 Emel, No: 334 İşçimenler, No: 360 Subaş, No: 362 Aksoy, No: 380 Çağlayan, No: 388 Saha, No: 390 Gedik, No: 434/2 Körfez, No: 434 Kuğu apartmanları bulunmaktadır (Gündüz, O., Ege Mimarlık, 2006/3, 58, s.34).
Fotoğraf kaynağı: Armağan Çağlayan kişisel arşivi
Fotoğraflar, Belgeler ve Çizimler
Sözlü Tarih Belgelemeleri
Ahmet Tükel (Mimar), röportaj, Mart 2021
“Çağlayan Apartmanı’nın olduğu yerde eskiden dört katlı ev vardı. Dördüncü katında anneannem oturuyordu… Bu bina Sadullah Birsel’e aitti. İzmir Ticaret Odası başkanı, iyi bir tüccardı… 3. katta Sevinç Hanım-Fuat Bozinal kiracıydı.”
“Gökdelen Apartmanı’nın yerinde Hasan İkbal Köşkü vardı… 1950’lerde yapılmış… Köşkten önce ikiz ev varmış.”